مقایسه بازده و ترکیب های اسانس اندام های مختلف (برگ، گل، ساقه و گل اندام هوایی) anthemis tinctoria l.

جنسanthemis  متعلق به تیره کاسنی، در ایران دارای 23 گونه بومی و یکساله است که گل ها و اندام هوایی آنها حاوی اسانس می باشد. در این تحقیق برای اولین بار بذر anthemis tinctoria l. (بابونه زرد) از آذربایجان غربی جمع آوری و در مزرعه گیاهان دارویی ایستگاه تحقیقاتی البرز (کرج) کشت گردید. به منظور اطلاع از بازده و ترکیب های تشکیل دهنده اسانس بابونه زرد در حالت زراعی، از سرشاخه های گلدار گیاه کاشته شده در مرحله گلدهی کامل به صورت تصادفی نمونه برداری شد. گلها، برگها و ساقه های قسمتی از سرشاخه گلدار جدا شدند. اندام های مختلف پس از خشک شدن با جریان هوا به صورت جداگانه و با استفاده از روش تقطیر با آب اسانس گیری شدند. به منظور شناسایی و جداسازی ترکیب های تشکیل دهنده اسانس از دستگاه کروماتوگرافی گازی و کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی استفاده شد. نتایج نشان داد که بازده اسانس گل، برگ، ساقه و کل اندام هوایی بر حسب وزن خشک گیاه به ترتیب 0892/0، 0487/0، 0466/0 و 0792/0 می باشد. نتایج حاصل از تجزیه اسانس برگ حضور 32 ترکیب را نشان داد که 5 ترکیب عمده اسانس شامل کامفور (8/15%)، آلفا-اودسمول (3/10)، گوایول (6/9%)، کریزانتنون (4/8%) و 8،1-سینئول (0/8%) بودند که بیش از 53% کل ترکیب های اسانس را تشکیل می دادند. تعداد 21 ترکیب در اسانس ساقه شناسایی شد که چهار ترکیب عمده شامل اسپاتولنول (6/25%)، آلفا-اودسمول (5/14%)، کاریوفیلن اکسید (8/11%) و بتا-اودسمول (9/5%) بودند. از تعداد 22 ترکیب شناسایی شده در اسانس گل پنج ترکیب عمده شامل آلفا-اودسمول (5/27%)، بتا-اودسمول (3/14%)، اسپاتولنول (3/13%)، 10- اپی-گاما-اودسمول (2/7%) و 8،1-سینئول (2/4%) بودند. از میان 29 ترکیب شناسایی شده در اسانس اندام هوایی 5 ترکیب عمده اسانس شامل گاما-اودسمول (92/39%)، کارونن (1/9%)، کامفور (5/6%)، اسپاتولنول (1/5%) و 8،1-سینئول (3/4%) بودند. نتیجه آزمایش نشان داد که مقدار آلفا-اودسمول به عنوان جزء اصلی این اسانس از 10 تا 40% در اسانس اندامهای مختلف متغیر است که کمترین مقدار آن در اسانس برگ و بیشترین مقدار آن در اسانس سرشاخه گلدار وجود داشت. در حالی که بیشترین میزان بتا-اودسمول ابتدا در اسانس گل و بعد ساقه مشاهده شد. البته حضور مقدار زیاد کریزانتنون و کامفور در اسانس برگ نیز قابل ملاحظه بود. بنا بر نتایج این تحقیق نه تنها می توان با اسانس گیری از سرشاخه گلدار یا کل اندام هوایی این گونه آنتمیس در مرحله گلدهی کامل، عملکرد بیشتری از اسانس را بدست آورد، بلکه برای اهداف خاص و دستیابی به برخی اجزا به میزان بالاتر در اسانس، می توان از اندام دلخواه به صورت جداگانه اسانس گیری بعمل آورد.